Μύθοι και πραγματικότητα στο Βυζάντιο
Γυναίκες μελουργοί στο Βυζάντιο
από τη Χριστίνα Σημαντήρη
Οι γυναίκες που ασχολήθηκαν στο Βυζάντιο με τη μουσική αφενός είναι πολύ λίγες, πράγμα που καθιστά αρκετά δύσκολο τον εντοπισμό τους κι αφετέρου προέρχονται μόνο από τον χώρο της εκκλησιαστικής μουσικής, ενώ από το χώρο της κοσμικής δεν είναι γνωστό κανένα όνομα.
Οι περισσότερες απ΄ αυτές τις γυναίκες, όχι μόνο ανήκαν στην υψηλή κοινωνία αι είχαν λάβει υψηλή μόρφωση, αλλά ήταν και μοναχές. Τα ονόματα που έχουν σωθεί είναι: Μάρθα, που ήταν η μητέρα του Αγίου Συμεών του Στυλίτη, Θεοδοσία, Θέκλα, Κασσία, Κουβουκλίσηνα, Παλαιολογίνα κι η κόρη του Ιωάννου Κλαδά, για την οποία δεν υπάρχουν περισσότερα στοιχεία. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι μόνο η μουσική της Κασσίας και της κόρης του Ιωάννου Κλαδά έχουν διασωθεί σε χειρόγραφα, ενώ από τις υπόλοιπες μελουργούς αποκλειστικά λειτουργικά ποιήματα.
Συγκεκριμένα:
Οι περισσότερες απ΄ αυτές τις γυναίκες, όχι μόνο ανήκαν στην υψηλή κοινωνία αι είχαν λάβει υψηλή μόρφωση, αλλά ήταν και μοναχές. Τα ονόματα που έχουν σωθεί είναι: Μάρθα, που ήταν η μητέρα του Αγίου Συμεών του Στυλίτη, Θεοδοσία, Θέκλα, Κασσία, Κουβουκλίσηνα, Παλαιολογίνα κι η κόρη του Ιωάννου Κλαδά, για την οποία δεν υπάρχουν περισσότερα στοιχεία. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι μόνο η μουσική της Κασσίας και της κόρης του Ιωάννου Κλαδά έχουν διασωθεί σε χειρόγραφα, ενώ από τις υπόλοιπες μελουργούς αποκλειστικά λειτουργικά ποιήματα.
Συγκεκριμένα:
- Για τη Μάρθα είναι γνωστό μόνο ότι ήταν ηγουμένη μονής στο Άργος τον 9ο αιώνα.
- Τον 9ο αιώνα έζησε κι η Θεοδοσία που ήταν ηγουμένη μονής στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης. Ο μοναδικός σωζόμενος ύμνος από τη Θεοδοσία είναι ένας εγκωμιαστικός κανόνας της Θεοτόκου.
- Στην Κασσία ή Κασσιανή, γεννημένη στα 810, που είναι γνωστή για τη συνομιλία της με τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο, αποδίδονται 45 έργα. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου της αποτελείται από ύμνους στους εορτάζοντες αγίους κι αγίες της Εκκλησίας.
- Αρκετά μεταγενέστερη (13ος αι.) είναι η Κουβουκλίσηνα, η ταυτότητα της οποίας επιβεβαιώνεται κι από χειρόγραφο της Μονής Μεγίστης Λαύρας.
- Στην Εθνική Βιβλιοθήκη, διασώζεται σύνθεση της κόρης του Ιωάννου Κλαδά, που ήταν Λαμπαδάριος ή Μαίστωρ της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.
- Τέλος, στο 15ο αιώνα εντάσσεται η Παλαιολογίνα, γνωστή κυρίως για τη μελοποίηση κανόνων, η οποία προερχόταν από την αυτοκρατορική οικογένεια των Παλαιολόγων.
Βιβλιογραφία:
1. Diana- Helen Touliatos: ΄Αρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» την Κυριακή 16 Απριλίου 1995 και Ιωάννου Μαργαζιώτη «Ιστορία Βυζαντινής Μουσικής» και Φ. Αθ. Οικονόμου: «Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική και ψαλμωδία».
2. Diana-Helen Touliatos: Άρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» την Κυριακή 16 Απριλίου 1995 και Γεωργίου Παπαδοπούλου: Συμβολαί εις την Ιστορίαν της Παρ΄ημιν Εκκλησιαστικής Μουσικής».
1. Diana- Helen Touliatos: ΄Αρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» την Κυριακή 16 Απριλίου 1995 και Ιωάννου Μαργαζιώτη «Ιστορία Βυζαντινής Μουσικής» και Φ. Αθ. Οικονόμου: «Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική και ψαλμωδία».
2. Diana-Helen Touliatos: Άρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» την Κυριακή 16 Απριλίου 1995 και Γεωργίου Παπαδοπούλου: Συμβολαί εις την Ιστορίαν της Παρ΄ημιν Εκκλησιαστικής Μουσικής».
| Από τη Σαπφώ στην Κασσιανή_.doc |
